toespraak Harrie Leijten

‘Dit boek zit al jaren in mijn hoofd.’
Zo begin jij, Ineke, je inleiding van je boek ‘Nachtbrood’.

Ik vind het uitermate knap en bewonderingswaardig
dat je hebt doorgezet;
en je droom werkelijkheid hebt laten worden.

Brood...

Het is zondag, dus ik kan uit de catechismus van
Weissenburg, de 8ste eeuw voorlezen:

Wat de mens nodig heeft voor het leven hier op aarde,
is samengevat in het woord brood.

Deze regel drukt uit welk een belangrijke rol
de bakker en zijn brood in de samenleving speelden.

Al 7000 jaar lang wordt er al brood - of vormen van brood gebakken.
Brood. Het is zo oud als de beschaving van de mensheid.
Het heeft in de geschiedenis van de mensheid een onmisbare rol gespeeld.
Om brood zijn oorlogen uitgevochten.
Brood was de bron van conflicten, maar ook van toenadering.

En wie kent niet de verhalen rondom het Zweedse wittebrood in 1945.
Dat Zweedse wittebrood maakte in het westen en midden
van ons land niet alleen een einde aan de honger
het markeerde voor de mensen van ons land ook het einde
van de gruwelijke tweede wereldoorlog.

Dat was in een tijd dat werd gezegd:
Oud brood is niet hard
hard is het leven zonder brood.

Ik ken de tijd nog dat Fred Emmer het NTS-journaal om acht uur
begon met de mededeling dat de minister van economische zaken
had besloten, na overleg met de leden der tweede kamer,
de broodprijs met één cent te verhogen.

Zo belangrijk was het brood in ons leven.
Zonder brood werd honger geleden.
De uitdrukking Broodnodig is wereldwijd bekend!

Zoals leven en dood hoort het brood ook bij het menselijk leven
Brood was er bij vreugde en speelde een rol bij het menselijk leed.
Het begeleidde de mens op zijn levenstocht en drukte zijn stempel.

Maar het brood is zoals elke dag, zoals het leven zelf:
steeds weer opnieuw beginnen.

Zonder brood geen liefde, geen werk, geen vooruitgang
Zonder brood zou de wereld ophouden te bestaan.

De voorgaande zinnen heb ik in de tegenwoordige tijd uitgesproken.
Maar ik realiseer me nu dat het eigenlijk in de verleden tijd had moeten zijn.

Ooit bakte mijn opa zelf zijn brood.
Van de plaatselijke molen betrok hij het meel
en in het bakhuis bij de boerderij bakte hij het brood.

Op het platteland was dat in die jaren heel normaal.
Brood vormde de centrale rol in de leefgemeenschap.

Er was respect, eerbied en dankbaarheid voor het brood.
Mijn moeder gooide geen kruimel van dit kostbare goed weg

Maar hoe zal mijn vijf maanden oude kleinzoon
geraakt worden door datzelfde brood?
Zal hij, als hij opa’s leeftijd van nu heeft bereikt, nog wel brood eten?

Want brood is geen vanzelfsprekendheid meer.
De betekenis van het brood in ons dagelijks leven is veranderd.

Brood wordt een ‘gewoon’ voedingsproduct.
En zonder brood valt er ook goed te leven en te overleven.
Zonder brood houdt de wereld plotseling niet op te bestaan.

Ooit was het: Uw bakker uw dokter.
Op een uithangbord bij de bakker stond de tekst:
Volkoren is beter dan genezen.

Nu mankeert er ineens van alles aan het brood:
We mogen geen brood meer eten vanwege de koolhydraten (ik vat het ongenuanceerd in een woord samen) als het aan boeken als de Voedselzandloper en Broodbuik ligt.

Patty Brard riep afgelopen week dat ze weer in de Playboy wil.
Waarom in vredesnaam?
Volgens haar omdat de kilo’s eraf vliegen nu ze geen tarwe,
zuivel en suikers meer eet.

Ik zeg mijn abonnement op Playboy op.
Wat is hét antwoord van de bakker?

Nachtbrood.

Ik heb wel even over de titel moeten nadenken?

Wat bedoel jij, Ineke met die titel Nachtbrood?
Brood dat in de nacht wordt gebakken?

Neen, bij jouw staat de nacht niet voor het werk van de bakker
de nacht gebruik je om het deeg te laten werken:
‘De nacht als symbool van de tijd dat een
deeg staat ‘te geworden’, zoals je dat zo mooi omschrijft.

Brood zoals het moet zijn
puur, eerlijk, lekker en voedzaam. Gewoon goed brood!

Maar wat is dat dan: goed brood.
Vraag het aan tien bakkers en je krijgt
tien verschillende soorten antwoorden.

Goed brood.

Dat heeft met heel veel aspecten te maken:
De zorg van de boer voor zijn graan
de molenaar voor zijn meel
de bakker voor zijn deeg
en de consument voor zijn brood.

Een bakker bakt pas goed brood als de consument
na het eten ervan al genietend kan zeggen dat hij
met smaak heeft gegeten.

De bakkers die in dit boek aan het woord komen
kunnen deze uitdaging aan.
Zoals in het boek staat hebben zij
een open oog voor het beste brood dat je kunt bakken
en dat vakmanschap en die passie willen ze delen met anderen.

Dat maakt Nachtbrood tot óns boek.
En door dit Nachtbrood van jouw Ineke
kunnen de bakkers hun focus leggen op goed brood.

Goed brood.
Wat is goed brood?

Omdat het zondag is, mag ik volgens mij wel eindigen
met het navolgend gedicht:

Zij die hun eigen brood maakten
waren bewust van de waarde ervan
die werd betaald
met zweet en bezorgdheid
en omringd met een vorm van religie.
Zij plaatsten altijd het teken van het kruis op het brood
en maakten altijd een kruisteken voor zij het aansneden.
En je zou ze dat brood moeten zien eten
om te beseffen dat het voor hen een religieuze handeling betrof
diep in gedachten snoven zij de geur van het brood op
ze kauwden er langzaam op en genoten van de smaak.
De kruimels die op tafels vielen
werden zorgvuldig inde palm van hun handen verzameld.
Voor deze mensen was het brood gelijk hun lichaam
en voor de rest waren ze met weinig tevreden.

Dat is goed brood.

Nachtbrood.

Ineke bedankt dat jij met dit boek ook de bakkers van Nederland wil inspireren tot het bakken van goed brood.
Veel succes met je mooie boek.

NB De foto's zijn gemaakt door Martien Klootwijk.